Mobbing w pracy na przykładzie Holandii – czym jest i co zrobić?

Pomimo wielu kampanii społecznych warto nadal mobbing w pracy bywa problemem. Warto żeby pracownicy zyskiwali też coraz większą wiedzę dotyczącą swoich praw. Mobbingu nie można lekceważyć – może doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych, a nawet zakończyć się depresją. Czym jest mobbing? Jak reagować, gdy jesteś świadkiem lub ofiarą takich zachowań? Jak się przed tym bronić i jak poradzić sobie z negatywnymi skutkami mobbingu?

Mobbing w pracy – czym jest?

Mobbing w pracy obejmuje najczęściej różnego rodzaju zachowania uniemożliwiające pracownikowi komunikowanie się i utrzymywanie relacji społecznych, wpływające negatywnie na jego reputację i status zawodowy, a nawet na stan zdrowia. Co więcej takie działania występują regularnie przez dłuższy czas, a ich nasilenie rośnie. Ofiara mobbingu znajduje się w pozycji podporządkowanej względem swojego prześladowcy, przez co ma ograniczone możliwości obrony.

Zgodnie z Polskim Kodeksem Pracy mobbing to:
„Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Żeby mówić o mobbingu, należy zacząć od określenia ram, w jakich może on występować. Najczęściej dotyczy środowiska pracowniczego, choć jest zjawiskiem powiązanym również ze szkołą lub wojskiem, czyli w tych miejscach, które spełniają trzy podstawowe warunki:

• Środowisko jest zamknięte
• Występuje w nim struktura hierarchiczna
• Istnieje zależność władzy

Wyróżnia się trzy rodzaje mobbingu – pionowy, w którym mobberem jest osoba, która stoi wyżej w hierarchii – bezpośredni przełożony, dowódca, członek zarządu, nauczyciel lub poziomy, wtedy mobber to współpracownik lub inny uczeń, osoba, która znajduje się na tym samym poziomie w hierarchii władzy. Istnieje jeszcze mobbing skośny, dochodzi do niego w sytuacji, w której mobberem jest podwładny, a ofiarą przełożony.

Mobbing w pracy jest bardzo specyficznym zjawiskiem i nie można o nim mówić, jeśli nie zostanie spełnionych jeszcze kilka czynników, które definiują mobbera:

• Uporczywość negatywnych zachowań
• Długotrwałość – całość trwa dłużej niż pół roku
• Systematyczność
• Regularność – to nie musi odbywać się codziennie, ale musi być zachowaniem nacechowanym powtarzalnością w czasie, czyli odbywać się, na przykład, raz w tygodniu.
• Działania nastawione są na upokorzenie i zamanifestowanie swojej wyższej pozycji kosztem drugiej osoby.

Mobbing w pracy – jak go rozpoznać?

Należy zrozumieć, że mobbingiem nie jest egzekwowanie przez pracodawcę wykonywania własnych obowiązków, nie jest nim też konflikt personalny pomiędzy dwoma osobami – choć może się z biegiem czasu w niego przemienić, jeżeli jedna z osób będzie wykorzystywać swoje wyższe stanowisko i przenosić konflikt osobisty na grunt zawodowy. Nie jest nim też pojedynczy incydent, nawet jeśli jest bardzo nieprzyjemny. Psycholog Heinz Leymann dokonał podziału zachowań mobbingowych na pięć kategorii, przyjmując w tym celu generalne kryteria. Tymi kategoriami są:

• Działania, które negatywnie wpływają na społeczne stosunki – izolowanie kogoś od grupy, zakaz wypowiadania się w grupie, pomijanie danej osoby przy wszelkich grupowych interakcjach, traktowanie jej „jak powietrze”
• Działania, które nie pozostają bez wpływu na zawodową i prywatną sytuację ofiary mobbingu – tutaj ofiara może być odsuwana od projektów, mogą być jej odbierane obowiązki, które do tej pory wykonywała wzorcowo lub przydzielanie obowiązków, które są dużo poniżej kwalifikacji danej osoby – na przykład programista, któremu nie pozwala się uczestniczyć w projekcie na równych warunkach, tylko każe mu się nosić kawę dla reszty zespołu. Z drugiej strony może się to przejawiać też poprzez celowe zasypywanie ofiary nadmiarem pracy lub obowiązkami, które wykraczają poza zakres jej kompetencji, tylko po to, by móc ją potem zdyskredytować w oczach innych.
• Działania zaburzające społeczny odbiór ofiary mobbingu przez innych – tu zawiera się wszystko, co ma na celu sprawić, że dana osoba będzie postrzegana przez środowisko gorzej. Obmawianie, rozsiewanie plotek, publiczne ośmieszanie, poniżanie, również w związku przekonaniami prywatnymi, dotyczącymi wiary, polityku czy obranego stylu życia, przedrzeźnianie sposobu mówienia lub poruszania się i gestykulacji, przydzielanie wyłącznie zadań, które są poniżej godności danej osoby, a także wysyłanie na badania psychiatryczne czy sugerowanie choroby psychicznej.
• Działania, które nie pozostają bez wpływu na zdrowie fizyczne – tutaj mieszczą się wszelkie zachowania naruszające godność i cielesność ofiary – przemoc fizyczna, molestowanie seksualne, celowe i ciągłe obarczanie pracą ponad siły, a także groźby użycia przemocy fizycznej.
• Działania mające na celu zaburzenie swobodnego komunikowania się – do tego zalicza się przerywanie wypowiedzi i niedopuszczanie ofiary do głosu, ale też robienie nieprzyjemnych aluzji, krytykowanie, groźby – zarówno te ustne, jak i pisemne.

Mobbing w pracy – przykłady

Mobbing w pracy może przejawiać się pod kilkoma postaciami i nie musi wcale oznaczać przemocy bezpośredniej, a czasem może być na tyle zawoalowany, że ciężko na drodze prawa udowodnić doznaną krzywdę. Pomocy możesz jednak szukać nie tylko w sądzie, ale również na psychoterapii ofiar mobbingu. W jaki sposób rozpoznać, że problem dotyczy Ciebie? Oto niektóre z przejawów mobbingu:

• protekcjonalny ton;
• poniżanie i wyśmiewanie;
• chęć odizolowania od reszty zespołu;
• krzyk, wyzwiska;
• nieustanna krytyka;
• zachowania pasywno-agresywne;
• groźby;
• ignorowanie, unikanie rozmów;
• rozpowszechnianie negatywnych opinii;
• wyśmiewanie wyglądu;
• publiczne podważanie kompetencji;
• uniemożliwianie wykonywania obowiązków;
• narażanie na zwolnienie;
• narażanie zdrowia lub życia pracownika;
• zmuszanie do pracy ponad siły;
• zlecanie zadań znacznie poniżej lub powyżej kompetencji;

Mobbing w pracy na przykładzie Holandii

Wielu rodaków podejmuje decyzję o zatrudnieniu na okres tymczasowy: chcą sobie dorobić i wrócić do Polski, by to w niej za zaoszczędzone pieniądze zrealizować swoje cele. Pewna część nie widzi perspektyw w swojej ojczyźnie i decyduje się na pozostanie za granicą dłużej. Przedstawiciele i jednej, i drugiej grupy najczęściej swoją pierwszą pracę znajdują u pośrednika. Jako że nazwy agencji pracy masowo przewijają się na portalach, mediach społecznościowych, w ogłoszeniach, postach, komentarzach, a skrajne opinie na ich temat nie pomagają w wyborze tej relatywnie najlepszej, decyzja jest podejmowana przy wsparciu innych argumentów (stawka godzinowa, warunki zakwaterowania, miejsce itp.).

Niestety w niektórych przypadkach dochodzi do sytuacji, w której firma pośrednicząca w zatrudnieniu lub sam pracodawca nie dotrzymują słowa. Może chodzić o stawkę i wymiar godzinowy, dokumenty, lokum, pojawiające się nie wiadomo skąd koszty dodatkowe itp. W gorszych przypadkach dochodzi do łamania prawa i zasad BHP, a nawet przemocy psychicznej i fizycznej. Osoba, która dopiero co przyjechała do obcego kraju i odczuwa barierę językową z powodu nieznajomości niderlandzkiego czy angielskiego, staje przed ogromnym problemem.

Wyjazd do Holandii zdaje się mieć same zalety; dostanie życie. Żaden emigrant nie myśli w tym momencie, że opuszcza swoje stado. Każdy łudzi się, że jakoś to będzie i szybko wróci do Polski. W praktyce zrywa wszelkie więzy społeczne i swoją społeczną pozycję musi budować na nowo. Na nowo uczyć się wszystkiego, jak noworodek: twarzy, imion, obyczajów, zachowań, kultury i zupełnie innego języka. Staje się czarną owcą która płaci dużą, niewidzialną cenę za przynależność do stada owiec innej rasy.

Najczęściej ta wysoką cenę płaci właśnie w pracy. Codziennie rano wstaje z niechęcią i idzie do swojej firmy której nienawidzi. Nienawidzi tych obcych ludzi siedzących w kantynie przy kawie. Nienawidzi pracy jaką wykonuje. Cały dzień nie opuszcza go uczucie upokorzenia, ciągłego poniżenia przez holenderskich “kolegów”, uczucie napastowanie, zastraszenia, kompletnej izolacji i wyalienowania.

Polacy, którzy nie znają niderlandzkiego, są praktycznie odcięci od najistotniejszych informacji. Wiele materiałów związanych np. z pandemią COVID-19 tłumaczono na język arabski czy niemiecki, ale nie na polski. Niderlandzkie media opisywały Polaków podróżujących busem w 9 osób, które zatrzymane przez policję były zszokowane tym, że w całym kraju obowiązuje co najmniej 1,5-metrowy bezpieczny dystans, który obowiązuje także w środkach komunikacji.

W świadomości społecznej Holendrów, w tym też części pracodawców, funkcjonuje stereotyp: “Polak to problem”. W ankiecie przeprowadzonej w styczniu br. na portalu gelderlander.nl aż 90 proc. mieszkańców ok. 40-tysięcznego Tiel stwierdziło, że nie życzy sobie sąsiedztwa Polaków.

Praca w niebezpiecznych i niezdrowych warunkach, zarobki o połowę niższe niż u tubylców, mobbing, dyskryminacja, brak opieki lekarskiej, zakwaterowanie w kontenerach, pozbawianie dokumentów tożsamości. To nie relacje pracowników z krajów Trzeciego Świata. Taki los spotyka Polaków zatrudnionych w Holandii i nie są to odosobnione przypadki. Kandydaci do pracy są mamieni wysokimi zarobkami w wysokości nawet 10 tys. zł miesięcznie. Żeby wyjechać, muszą zapłacić pośrednikowi od 80 do 320 euro, a wciąż nie wiedzą, jaka to będzie praca ani gdzie będą zakwaterowani. Po przyjeździe do Holandii zaczyna się dramat. Na miejscu okazuje się, że zapisy umów podpisywanych w języku holenderskim różnią się od ustaleń poczynionych przed wyjazdem.

Badania z zakresu i skali mobbingu w krajach UE, przeprowadziła Europejska Fundacja do Spraw Poprawy Warunków Życia i Pracy wespół z Międzynarodową Organizacją Pracy na początku lat dwutysięcznych nowego XXI wieku. Badania te pominęły jednak kraje, które do UE weszły w maju 2004 roku, w tym Polskę. Przemoc w miejscu pracy wykazano wtedy na poziomie (wg kolejności malejącej) (Matuszyński 2004): Finlandia 15%, Holandia 14%, Wielka Brytania 14%, Szwecja 12%, Belgia 11%, Francja 10%, Irlandia 10%, Dania 8%, Niemcy 7%, Luksemburg 7%, Austria 6%, Hiszpania 5%, Grecja 5%, Włochy 4%, Portugalia 4%. W sumie, największy mobbing odnotowano w krajach Europy Północnej (Finlandia, Holandia, Wielka Brytania), a najmniejszy w krajach śródziemnomorskich. Ogólnie wykazano też, że w krajach UE średnio ok. 9% pracowników jest poddawanych działaniom mobbingowym, przy czym zjawisko to dotyka ok. 10% pracujących zawodowo kobiet i ok. 7% mężczyzn.

Mobbing (molestowanie) jest w Holandii czynem karalny na mocy artykułu 285b Kodeksu karnego: „ten, kto bezprawnie regularnie umyślnie narusza sferę życia prywatnego innej osoby z zamiarem zmuszenia jej do robienia lub tolerowania pewnych rzeczy albo zastraszenia, jest winny molestowania, podlegającego karze pozbawienia wolności o długości maksymalnie trzech lat lub karze grzywny czwartej kategorii”.

Mobbing w pracy – co robić?

Koniecznie należy zgłaszać, gdy łamane jest prawo pracy i warunki umowy. Reagować, gdy zakwaterowanie odbywa się w fatalnych warunkach, a pracownik lub współpracownik spotyka się ze złym traktowaniem przez przełożonych lub z naruszaniem zasad BHP. Warto bronić swojej godności, bezpieczeństwa, zdrowia i pieniędzy. Im częściej pracownicy będą zgłaszać bezprawie, im więcej z nich to zrobi, tym większa szansa na poprawę sytuacji w pracy i miejscu zakwaterowania.

Poniżej lista wybranych instytucji. Z wieloma z nich można komunikować się po polsku, a zgłoszenia mogą być anonimowe:

SNCU

SNCU to stowarzyszenie nadzorujące przestrzegania przepisów układów zbiorowych CAO dla pracowników tymczasowych. Można tu bezpośrednio składać skargi na pracodawców łamiących te zasady.

INSPECTIE SZW

Inspectie SZW – holenderska inspekcja pracy, do której nawet anonimowo można zgłaszać przypadki naruszania rozmaitych przepisów dotyczących bezpieczeństwa, warunków czy czasu pracy.

FNV

FNV to największy holenderski związek zawodowy. Posiada polskojęzycznych pracowników i działaczy.

SNF

SNF – stowarzyszenie nadzorujące warunki zakwaterowania pracowników zagranicznych, wydające odpowiednie certyfikaty i przyjmujące skargi.

JURIDISCH LOKET

Juridisch Loket oferuje bezpłatne porady prawne w zakresie prawa pracy, prawa karnego, mandatów, zasiłków itd.

FAIRWORK

Fairwork to organizacja pozarządowa zajmująca się pomocą ofiarom wykorzystywania w pracy, mobbingu i handlu ludźmi.

IDHEM

IDHEM – fundacja z Hagi pomagająca migrantom z Europy Środkowo-Wschodniej w integracji i usamodzielnieniu w Holandii.

BARKA

Fundacja Wzajemnej pomocy Barka – można się do niej zwracać z problemami i pytaniami związanymi z pobytem, pracą i życiem w Holandii. Fundacja skupia się na pomocy i wsparciu osób w kryzysie bezdomności oraz osób uzależnionych, a także udziela porad w kwestiach socjalnych.

NOSTIMOS

Nostimos – pomoc w uzyskaniu odszkodowań za wypadki w pracy i wypadki drogowe z winy osób trzecich

MELD.NL

meld.nl – centralny portal, na którym dowiemy się, gdzie zgłosić jakikolwiek problem. Strona po niderlandzku.

Mobbing w pracy – psychoterapia ofiar mobbingu

Mobbing to wyniszczająca praktyka. Niektórzy się poddają i po prostu rezygnują z pracy, na rzecz innej, bo wiedzą, że mogą sobie na to pozwolić. Inni nie mają takiej możliwości – w obu tych przypadkach jednak mobbing pozostawia ślady na psychice i negatywnie odbija się na zdrowiu fizycznym, nawet wtedy, gdy już się uporasz z mobberem i zniknie on z Twojego życia – najlepiej dzięki odpowiednim zgłoszeniom, czy nawet sprawie na policji i w sądzie.

To, co robił, jak Cię traktował – to wszystko może zostawić piętno. Dlatego psychoterapia ofiar mobbingu jest tak ważnym i potrzebnym elementem dochodzenia do siebie po tych ciężkich przeżyciach.

Zgłoś się na terapię nie tylko wtedy, gdy poradzisz sobie z problemem – zrób to zwłaszcza wtedy, gdy to ciągle dzieje się w Twoim życiu. Psychoterapia pomoże Ci zrozumieć, że Twoje reakcje – tłumienie emocji, poczucie beznadziei, pełna rezygnacji akceptacja sytuacji, bezradność, niskie poczucie własnej wartości, stres czy poczucie winy to coś, co dotyka wszystkie ofiary mobbingu i jest czymś, z czym można sobie poradzić.

Psychoterapia dla ofiar mobbingu pomaga w stworzeniu tak potrzebnego, bezpiecznego środowiska, w którym można otrzymać wsparcie ze strony psychoterapeuty, zrozumieć, że nie jest się samemu, a jedynym winnym całej sytuacji jest mobber. W ten sposób odbudujesz swoje siły, a także poczucie własnej wartości, co pomoże Ci walczyć z prześladowcą.

Nauczysz się też w sposób racjonalny oceniać to, co się dzieje w pracy, nie tłumić emocji i zauważać niewłaściwe zachowania – zrozumiesz, że to wszystko wcale nie jest normalnym zachowaniem i że tak nie powinno być.

Nauczysz się asertywności, co pomoże Ci lepiej walczyć o swoje prawa i godność – także w przyszłości, by takie wydarzenia już nigdy więcej się nie powtórzyły. Będziesz umiał bronić siebie i swoich bliskich i jasno wyznaczać granice. Nauczysz się też poprawnie reagować – asertywnie, stanowczo, ale bez agresji. Nie będziesz już bierny w przypadku mobbingu i innych form prześladowań.

Poradzisz sobie też z negatywnymi następstwami stresu i nauczysz technik relaksacyjnych. To wszystko przyjdzie z czasem – psychoterapia to proces złożony, ale warto jest mu się poddać, by zawalczyć o lepsze życie swoje i swoich najbliższych.

artykuł pochodzi ze stron: psychoterapiacotam.pl, psychoterapiagestalt.waw.pl, zostalampsychologiem.pl, wiatrak.nl, wiatraczek.nl