Fobia społeczna (lęk społeczny)

Fobia społeczna przez wiele osób jest niesłusznie utożsamiana z wrodzoną nieśmiałością, introwertycznością. Zachowania z nią związane tłumaczy się cechami charakteru danej osoby, nie dostrzegając innych ich przyczyn. Fobia społeczna jest natomiast bardzo poważnym zaburzeniem nerwicowym, które wielu osobom utrudnia normalne funkcjonowanie w mniejszych lub większych grupach społecznych.

Czym jest fobia społeczna?

Fobia społeczna i nieśmiałość to dwie różne rzeczy, choć na pierwszy rzut oka mogą wyglądać podobnie. Osoba, która cechuje się nieśmiałością, zwykle rzadko wychodzi z inicjatywą kontaktu w stosunku do słabo znanych jej osób, w większym gronie raczej nie jest duszą towarzystwa i często odczuwa duże imprezy jako nieprzyjemne, preferuje spotkania w mniejszej grupie. W małym gronie czuje się jednak swobodnie, nieśmiałość nie przeszkadza jej w codziennym życiu, jest po prostu jedną z cech, ani gorszą ani lepszą niż towarzyskość.

Natomiast u osób z fobią społeczną pojawiają się jeszcze inne trudności, które mocno rzutują na ogólne poczucie satysfakcji z życia. Osoby z fobią społeczną odczuwają silny lęk przed kontaktem z innymi (zwykle poza wąskim gronem najbliższych) i dotyczy to zwykle zarówno miejsca pracy lub szkoły, kontaktów towarzyskich, a także kontaktów „użytkowych”, takich jak zapytanie o godzinę, zrobienie zakupów w sklepie itd. Lęk najczęściej odczuwany jest już na samą myśl o takiej sytuacji.

Osoby z fobią społeczną zwykle obawiają się wstydu i kompromitacji. Bardzo boją się, że zostaną ocenione i że ktoś źle o nich pomyśli. Często wyobrażają sobie konkretne scenariusze „co mogłoby pójść nie tak”. Często obawiają się, że powiedzą coś nieodpowiedniego lub nie będą wiedziały w ogóle co powiedzieć. Innym obszarem lęków jest zrobienie czegoś “niestosownego”, jak np. nerwowy śmiech, zaczerwienienie się, drżenie rąk. Warto zauważyć, że ta ostatnia grupa to objawy wynikające bezpośrednio z samej fobii, dochodzi więc tu do swoistego błędnego koła: „boję się, więc trzęsą mi się ręce, a fakt, że trzęsą mi się ręce, jest dla mnie powodem do wstydu i jeszcze większego lęku”.

Osoby z fobią społeczną często czują, że chciałyby bardziej aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym, ale fobia stoi im na przeszkodzie. Nadmierny lęk jest dla nich źródłem cierpienia, co często prowadzi również do wystąpienia objawów zbliżonych do depresji. Osoby z fobią społeczną często mają obniżony nastrój, są przygnębione, martwią się o swoją przyszłość i mają niską samoocenę.

Pierwsze oznaki fobii społecznej pojawiają się zwykle w okresie dorastania lub u młodych dorosłych.

Fobia społeczna – przyczyny

W tym momencie nadal nie istnieją jeszcze badania, które wskazywałyby na jednoznaczne przyczyny występowania fobii społecznej. Istnieje jednak kila teorii na ten temat – żadna z nich nadal nie została w pełni potwierdzona, jednak nie udało się ich także obalić.

W ich myśl fobia społeczna jest schorzeniem wynikającym z wielu różnorodnych czynników. Na jej wystąpienie wpływają czynniki biologiczne, społeczne i psychologiczne. Za wystąpienie fobii w pewnym zakresie mogą odpowiadać także geny. Badania wskazują, że osoby, których członkowie rodzin cierpieli z powodu fobii społecznej, sami mają większą szansę na to, że na nią zapadną.

Do rozwinięcia się fobii społecznej, może dojść też z powodów środowiskowych – osoby, które były w dzieciństwie i w czasach szkolnych prześladowane przez swoich rówieśników i padały ofiarą przemocy, mogą wykształcić w sobie fobię społeczną. Może być tez ona następstwem bycia wychowywanym przez zbyt nadopiekuńczych rodziców.

Tacy rodzice przez swoją nadmierną opiekę zaczepiają w dziecku przeczucie, że świat zewnętrzny jest zły i niebezpieczny, a dziecko nie poradzi sobie w nim bez ich pomocy. To powoduje też, że dziecko nie uczy się odpowiednich wzorców zachowań. Może z tego powodu reagować paniką na nawet najzwyczajniejsze relacje społeczne. Nie mieli wcześniej okazji ich przetestować ani nauczyć się postępowania w normalnych sytuacjach, dlatego budzą one lęk.

Fobia społeczna – objawy

Somatyczne:

• bóle i zawroty głowy,
• bóle żołądka,
• bóle i kołatanie serca,
• bóle kręgosłupa,
• drżenie kończyn,
• nagłe uderzenia gorąca,
• zaburzenia równowagi,
• bezsenność,
• wymioty,

Poznawcze, głównie dotyczące myśli:

• przekonanie o własnej nieatrakcyjności,
• brak tematu do rozmowy, pomimo szerokich zainteresowań,

Behawioralne:

• unikanie wystąpień publicznych, 
• unikanie jedzenia i picia w miejscach publicznych,
• wycofanie w rozmowach z innymi osobami,
• unikanie rozmów, zwłaszcza z osobami ważnymi, autorytetami,
• trudności w wykonywaniu czynności codziennych lub zawodowych w sytuacji, gdy ktoś patrzy,
• prowadzenie samotniczego trybu życia.

Emocjonalne:

• lęk, głownie w sytuacji związanej z oceną ze strony innych ludzi, 
• niepokój psychoruchowy,
• napady paniki,
• ogólne przygnębienie,
• apatia,
• brak motywacji,
• utrata możliwości odczuwania przyjemności,
• poirytowanie,
• labilność emocjonalna.

Dodatkowo mogą współwystępować:

• uzależnienie od alkoholu, substancji psychoaktywnych, Internetu,
• zaburzenia jedzenia, 
• zaburzenia osobowości, 
• dystymia (depresja nerwicowa), 
• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw).

Według klasyfikacji DSM-IV fobię społeczną rozpoznaje się, gdy:

• występują obawy, że słowa lub działania mogą spowodować upokorzenie bądź zawstydzenie,
• narażenie się na ekspozycję społeczną lub nawet samo myślenie o niej powoduje wystąpienie lęku oraz objawów somatycznych,
• obawy przed upokorzeniem bądź zawstydzeniem są nieuzasadnione lub nadmierne,
• występuje unikanie sytuacji wywołujących lęk oraz odczuwanie silnego stresu podczas narażenia na ekspozycję społeczną,
• odczuwalne jest cierpienie spowodowane unikaniem sytuacji społecznych,
• występują problemy społeczne i zawodowe.

Fobia społeczna – leczenie

Fobia społeczna może w prostej linii prowadzić do pojawienia się lub rozwoju innych zaburzeń: depresji, alkoholizmu, bulimii, anoreksji, dysmorfofobii, dwubiegunowego zaburzenia afektywnego. Z tego też powodu, jak również ze względu na samą fobię, konieczne jest leczenie farmakologiczne połączone z oddziaływaniem psychoterapeutycznym.

Terapia w leczeniu fobii społecznej

Najlepsze efekty terapeutyczne w leczeniu fobii społecznej przynosi psychoterapia poznawczo-behawioralna. Treningi umiejętności społecznych czy psychoedukacja modyfikują niewłaściwe procesy myślowe i towarzyszące im zachowania społeczne na dłuższy czas. Jeśli zostały zdiagnozowane zaburzenia lekowe o charakterze fobii społecznej, może być stosowana psychoterapia psychodynamiczna, a w przypadku  dzieci i młodzieży wskazaniem w leczeniu zaburzeń społecznych jest psychoterapia rodzinna.

W terapii osób z zespołem leku społecznego zastosowanie znalazły także:

Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) – wykorzystuje ona techniki nauki akceptacji doświadczeń i modelowanie myśli tak, by były one neutralne.
Terapia poznawcza oparta na uważności (MBCT) – program wykorzystuje m.in. medytację i skupianie się na chwili obecnej jako sposób obniżania napięcia psychicznego i zmiany mechanizmów myślowych.

W ostatnim czasie możliwa jest także terapia fobii społecznej wykorzystująca Internet. Internetową terapia poznawczo-behawioralna (ICBT) może być prowadzona za pośrednictwem różnych komunikatorów internetowych.

Leczenie fobii społecznej – farmakologia

Leczenie fobii społecznej bardzo często wymaga włączenia leczenia farmakologicznego. Chodzi tutaj przede wszystkim o podawanie pacjentowi antydepresantów:

• moklobemidu,
• buspironu,
• opipramolu,
• klomipraminy.

Ważnym elementem kuracji farmakologicznej są leki z grupy SSRI oraz benzodiazepin. Wszystkie wymienione leki nie powinny być jednak przyjmowane dłużej niż przez kilkanaście miesięcy pod kontrolą specjalisty.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Artykuł pochodzi ze stron: psychoterapiacotam.pl, stowarzyszenieanimo.pl, wamka.pl, psychologiczny.com.pl, hellozdrowie.pl