Czym jest CHAD?

Choroba afektywna dwubiegunowa stanowi ogromne wyzwanie dla pacjentów, pracowników służby zdrowia, członków rodzin osób chorych i społeczeństwa. Piętno oraz brak wiedzy o chorobie stanowią barierę w zapewnieniu chorym odpowiedniej opieki, często utrudniają wczesną diagnozę, uniemożliwiając tym samym skuteczne leczenie. WHO umieszcza tę chorobę w pierwszej dziesiątce przyczyn niepełnosprawności.

CHAD – co to za choroba?

Skąd nazwa: choroba afektywna dwubiegunowa? Afektywny to inaczej „uczuciowy, emocjonalny”. ChAD charakteryzuje się cyklicznymi zmianami nastroju osoby chorej – od bezgranicznego szczęścia, do depresji, czyli dwóch przeciwstawnych biegunów. Nie jest to jednak zwykła huśtawka nastrojów, którą przeżywa większość z nas. To prawdziwa jazda na rollercosterze. Jednego dnia osoba chora czuje, że może wszystko, jest kontaktowa, ma tysiące pomysłów, wszędzie jej pełno, nie potrafi usiedzieć w miejscu. Następnego dnia, często nagle, bez żadnego okresu przejściowego, następuje znaczny spadek nastroju. Ta sama osoba, która dwa dni wcześniej była duszą towarzystwa, teraz przestaje wychodzić z łóżka, wycofuje się z przedsięwzięć, do których wcześniej się zobowiązała, zrywa znajomości. Na chorobę afektywną dwubiegunową chorują równie często kobiety, jak i mężczyźni.

Szacuje się, że ok. 3 – 8,3% populacji cierpi na ChAD, natomiast dane te mogą być niedoszacowane. Główną przyczyną tego faktu jest brak odpowiedniej diagnozy. Niezwykle często zdarza się bowiem tak, że pacjent leczony z powodu zaburzenia depresyjnego nawracającego, nie mówi lekarzowi o okresach podwyższonego nastroju, w czasie którego jest bardziej aktywny i kreatywny, traktując go, jako okres pełnego zdrowia. Może być tak, że są to okresy hipomanii.

Badania pokazują, że nawet u 50% osób leczących się z powodu zaburzenia depresyjnego nawracającego w ciągu 15 lat diagnozuje się zaburzenie afektywne dwubiegunowe a im szybsza prawidłowa diagnoza, tym szybsza szansa na podjęcie skutecznego leczenia.

Typy i objawy choroby dwubiegunowej

W przebiegu CHAD można wyróżnić 4 epizody afektywne:

• depresja,
• mania,
• hipomania,
• oraz epizody mieszane.

Między nimi mogą występować remisje, czyli okresy, w których objawy choroby są całkowicie lub częściowo uśpione.

Mania to stan, który trwa ponad 7 dni. W tym czasie chory jest pobudzony, często nie je i nie śpi, ma podwyższone libido. Jego wypowiedzi to chaotyczny potok słów. Jest w stanie wziąć bez namysłu kredyt, aby rozpocząć nowy biznes lub z dnia na dzień rzucić studia. Zrywa bez powodu wieloletni związek. Zmienia pracę na nową – wciąż po raz kolejny. Bywa natarczywy, agresywny. Uważa, że ma najlepsze pomysły, chociaż zwykle są one niemożliwe do spełnienia. Stan ten powoduje całkowitą dezorganizację życia osoby chorej oraz jej bliskich, w większości przypadków kończy się hospitalizacją.

Hipomania to stan subtelniejszy niż mania. Osoba chora jest pewna siebie, ma o sobie wysokie mniemanie. Jest kontaktowa, prawdziwa dusza towarzystwa. Ma wiele świetnych pomysłów na raz, lecz rzadko kończy to, co zaczęła. Często zmienia partnerów życiowych. Ma zmniejszoną potrzebę snu i jedzenia. Zdarza się, że sięga po używki.

W przeciwieństwie do manii, gdzie bliscy bardzo szybko orientują się, że takie zachowanie jest najpewniej objawem choroby, hipomania traktowana jest jak zdrowienie, poprawa nastroju po okresie depresji.

Zdarza się, że objawy manii i depresji mają płynny przebieg. Przejścia między manią i depresją są bardzo częste, a ich epizody krótkotrwałe (np. dwudniowe). Wówczas objawy te nie mieszczą się w żadnej klasyfikacji ChAD i zaburzenie takie nazywane jest cyklotymią. Wahania nastroju w cyklotymii pojawiają się na skutek trudnych sytuacji życiowych, ale mogą też zapowiadać rozwinięcie się choroby afektywnej dwubiegunowej. Bywa, że choroba afektywna dwubiegunowa występuje z szybką zmianą faz. Występuje ona, gdy epizod depresji, stanów manii lub stanów mieszanych pojawia się w ciągu jednego roku. To dodatkowa trudność w postawieniu diagnozy.

Możliwe przeciwieństwa: CHAD w różnych epizodach, u jednej osoby.

• pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe
• ciągłe zmęczenie / brak odczuwania zmęczenia i potrzeby snu
• myślenie pesymistyczne / optymistyczne
• przygnębienie / radość z życia
• wysoka / miska samoocena
• senność / bezsenność
• wzmożony apetyt / brak apetytu
• podwyższone / obniżone libido.

Powyższe przeciwieństwa w przebiegu ChAD jednej osoby są jak najbardziej możliwe. Zwykle występują w dwóch różnych epizodach, czyli depresji oraz manii lub hipomanii. Skrajnie różne objawy mogą również wystąpić w jednym epizodzie, a mianowicie mieszanym. Jak dokładnie objawiają się poszczególne epizody choroby?

CHAD – odmiany choroby afektywnej dwubiegunowej

Szybka zmiana faz – epizody choroby występują przynajmniej cztery razy w roku, a okresy remisji mogą, ale nie muszą występować.

Ultraszybka zmiana faz – epizody choroby trwają bardzo krótko, od kilku dni do maksymalnie kilku tygodni i przechodzą jeden w drugi. Okresy remisji raczej nie występują wcale.

Okołodobowa zmiana faz, czyli tzw. ultradian – bieguny choroby zmieniają się nawet kilka razy w ciągu 24 albo 48 godzin.

Sezonowość – epizody depresji występują w okresie jesienno-zimowym, a hipomanie i manie wiosną i latem.

Spektrum ChAD – do spektrum zaliczają się wszelkie inne cechy dwubiegunowości, które nie kwalifikują się do pełnoobjawowej choroby afektywnej dwubiegunowej.

Choroba afektywna dwubiegunowa – przyczyny i początek CHAD

Na chorobę afektywną dwubiegunową nie zachorujemy z dnia na dzień. Co może wpłynąć na wystąpienie ChAD?

• geny – choroba może, choć nie musi być dziedziczna,
• zaburzenia ze strony neuroprzekaźników w mózgu,
• trudne dzieciństwo, dużo stresu,
• traumy, ciężkie wydarzenia z przeszłości,
• niewłaściwy, nieregularny tryb życia.

Choroba afektywna dwubiegunowa ujawnia się zwykle między 20, a 30 rokiem życia. Zdarza się, że objawy pojawiają się u osób starszych. W dzieciństwie rzadko dostrzega się objawy choroby, ale jeżeli już to maniakalne: pobudzenie psychoruchowe, problemy z koncentracją. Jednak w takich przypadkach zwykle podejrzewa się i diagnozuje ADHD.

Problemy z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej

Panuje wiele mitów dotyczących manii i depresji. Mania bywa mylnie utożsamiana jedynie z poczuciem euforii. Epizody manii mogą łączyć się również z drażliwością, konfliktowością, podejmowaniem ryzykownych zachowań mających poważne konsekwencje, agresją a nawet wchodzeniem w konflikty z prawem. Z kolei zdarza się, że osoby z otoczenia osób przeżywających epizody depresyjne mówią „gdyby on tylko bardziej się postarał”, „to tylko lenistwo”. Wycofanie społeczne, brak aktywności, apatia – to objawy depresji, które nie mają nic wspólnego z wyborem pacjentów. Należy pamiętać, że epizody zarówno maniakalne, jak i depresyjne są w dużej mierze uwarunkowane biologicznie i zdeterminowane przez równowagę neuroprzekaźników. Osoba w depresji nie są przez to w stanie wykonywać najprostszych czynności i nie ma to nic wspólnego z ich „wyborem” czy „lenistwem”.

ChAD jest więc trudna do zdiagnozowania, gdyż chory trafia do lekarza najczęściej podczas okresu depresji. Dostaje wstępną diagnozę i tabletki, a potem, gdy choroba znów wchodzi w fazę manii lubi hipomanii, znika z gabinetu lekarza. Nieocenioną pomocą przy rozpoznaniu ChAD jest rodzina i znajomi – to oni pierwsi zazwyczaj orientują się, że z ich bliskim coś się dzieje.

Jak więc odróżnić chorobę afektywną dwubiegunową od depresji lub zwykłej huśtawki nastrojów, która dopada każdego? Przede wszystkim okres depresji trwa ponad dwa tygodnie i niezmiennie następuje po nim okres manii lub hipomanii – trwający ponad 4 dni. Ponadto, chory cierpiący na depresję nie potrafi określić początku pogorszenia nastroju. U osoby z ChAD dzieje się to z dnia na dzień – w piątek chory jest w stanie przenosić góry, a w sobotę nie ma siły wstać z łóżka. Okres depresji przy chorobie afektywnej dwubiegunowej jest zawsze znacznie dłuższy niż okres manii lub hipomanii.

Choroba afektywna dwubiegunowa – leczenie

Nie tylko diagnoza, lecz również leczenie tej choroby jest skomplikowane. Do gabinetu psychiatra online chory trafia zazwyczaj podczas trwającej fazy depresji. Dostaje wtedy leki przeciwdepresyjne, które mają poprawić nastrój. Okazuje się, że po kilku dniach depresja mija, chory wchodzi w fazę hipomanii i przestaje się leczyć – co jest oczywistym błędem.

Leczenie ChAD powinno być kompleksowe. W farmakoterapii choroby afektywnej dwubiegunowej stosuje się głównie leki normotymiczne, czyli takie, które mają za zadanie stabilizować nastrój (np. lit lub karbamazepina). W stanach zaostrzenia zapobiegają one zmianom faz choroby, a w działaniu długofalowym – doprowadzają do remisji choroby. Nie wyklucza się także stosowania leków przeciwdepresyjnych w fazie depresji lub leków uspokajających w czasie trwającego silnego pobudzenia.

Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą przewlekłą, co wiąże się z długoletnim leczeniem. Okres remisji nie oznacza całkowitego wyleczenia – jest to jedynie chwilowe (krótsze lub dłuższe) zaleczenie objawów. Co więcej, czasami remisja jest pozorna, a chory jest tak naprawdę w fazie hipomanii.

Wszystko to powoduje, że przy ChAD tak ważna jest psychoedukacja. Uzyskuje się wtedy wiedzę na temat niuansów choroby, a także subtelnych różnic, dzięki czemu łatwiej i szybciej udaje się rozpoznać charakterystyczne zachowania oznaczające poszczególne fazy choroby, nawet jeśli początkowo mają bardzo małe nasilenie.

Psychoterapia – metoda leczenia CHAD

Leczenie psychoterapeutyczne odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu chorobą afektywną dwubiegunową (CHAD), stanem charakteryzującym się ekstremalnymi zmianami nastroju, które mogą obejmować manię i depresję. Chociaż leki stabilizujące nastrój są niezbędne w stabilizacji biochemicznej pacjenta, psychoterapia dostarcza niezbędnych narzędzi do radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami, poprawy jakości życia i zmniejszenia ryzyka nawrotów.

Psychoterapia w CHAD ma wielowymiarowy charakter. Przede wszystkim pozwala osobie chorującej na zrozumienie natury swojego stanu, co jest fundamentem do budowania strategii radzenia sobie z objawami. Edukacja pacjenta o jego chorobie jest pierwszym krokiem do przełamania barier w akceptacji i przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych.

Metody terapeutyczne takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia skoncentrowana na schematach, terapia interpersonalna i rytmu socjalnego (IPSRT) oraz terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) są skutecznie stosowane w leczeniu CHAD. TSR i CBT  pomaga w identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślenia, które mogą przyczyniać się do ekstremów nastroju. IPSRT koncentruje się na stabilizacji rytmów życiowych, takich jak sen, dieta i rutyna dzienna, które są często zaburzone w CHAD. DBT, z kolei, naucza umiejętności radzenia sobie ze stresem i regulacji emocji.

Efektywność psychoterapii w CHAD została potwierdzona w licznych badaniach. Pacjenci, którzy angażują się w terapię, często doświadczają mniejszej liczby i mniej intensywnych epizodów depresyjnych i maniakalnych, a także poprawy ogólnego funkcjonowania i jakości życia. Psychoterapia pomaga również w budowaniu lepszych relacji interpersonalnych i zwiększa zdolność pacjenta do pracy oraz uczestnictwa w życiu społecznym.

Jednym z kluczowych aspektów, na który psychoterapia ma wpływ, jest poprawa przestrzegania leczenia farmakologicznego. Rozumienie przez pacjenta swojej choroby i roli leków w jej kontroli jest niezbędne dla efektywnego zarządzania CHAD. Terapia może również pomóc w redukcji wstydu i stygmatyzacji związanych z chorobą, poprawiając otwartość na leczenie i wsparcie ze strony otoczenia.

 

artykuł pochodzi ze stron: emocjonalna.pl, etwojfarmaceuta.pl, sensity.pl