Uzależnienie od Internetu – jak je rozpoznać i jak z nim walczyć?

Uzależnienie od Internetu staje się coraz powszechniejszym problemem. Często dotyka ono dzieci, młodzieży i ludzi młodych, którzy od najmłodszych lat posługują się komputerem i nie wyobrażają sobie życia bez niego. Problem pojawia się w chwili, gdy Internet zajmuje najważniejsze miejsce w naszym życiu. Ludzie zatracają się w rzeczywistości wirtualnej, a nawet utożsamiają się z postaciami z gier komputerowych czy awatarami. Jak objawia się uzależnienie od komputera?

Czym jest uzależnienie od Internetu?

Czy rano po raz pierwszy masz ochotę na mysz komputerową? Czy obsesyjnie sprawdzasz pocztę w środku nocy? Jeśli tak, możesz znajdować się wśród dziesięciu procent wszystkich internautów dotkniętych „zaburzeniem uzależnienia od Internetu”, stanem patologicznym, który może prowadzić do niepokoju i ciężkiej depresji. Aby lepiej diagnozować i leczyć uzależnienie od Internetu, dr Pinhas Dannon, psychiatra z Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Tel Awiwie, zaleca połączenie go z innymi skrajnymi zaburzeniami uzależniającymi, takimi jak hazard, uzależnienie od seksu i kleptomania.

Starszy wykładowca na Uniwersytecie w Tel Awiwie, dr Dannon jest znany na całym świecie z pracy w dziedzinie hazardu i uzależnień, która jest głównym przedmiotem jego badań od 1995 roku. Jego pierwszy artykuł o kleptomanii został opublikowany w 1996 roku. Przedstawił on swoje nowe odkrycia badawcze na temat uzależnień na spotkaniu National Gambling Council w Las Vegas.

Uzależnienie od Internetu jest obecnie klasyfikowane przez specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym jako zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD), łagodne lub ciężkie schorzenie psychiczne, które powoduje potrzebę angażowania się w rytualne myśli i zachowania, takie jak nadmierne mycie rąk lub w przypadku Internetu – surfowanie po sieci. „Ale mówimy, że musimy inaczej spojrzeć na uzależnienie od Internetu” – relacjonuje dr Dannon w imieniu swoich kolegów z Uniwersytetu w Tel Awiwie i Centrum Zdrowia Psychicznego Be’er Ya’acov. „„Uzależnienie od Internetu nie przejawia się jako „popęd” – to coś więcej – to głębokie „pragnienie”. A jeśli nie dokonamy zmiany w sposobie, w jaki klasyfikujemy uzależnienie od Internetu, nie będziemy w stanie traktować go we właściwy sposób””.

Wciąż brak oficjalnej nazwy dla tego nałogu. Używa się np. takich terminów, jak:

siecioholizm (netaholics) lub sieciozależność (netaddiction),
cyberzależność (cyberaddiction) lub cybernałóg,
internetoholizm, internetozależność, uzależnienie internetowe lub uzależnienie od Internetu (Internet addiction),
uzależnienie komputerowe (computer addiction),
zaburzenia spowodowane zależnością od Internetu (Internet Addiction Disorder – IAD ),
infoholizm, infozależność (information addiction).

Jak się nazywa uzależnienie od internetu? Siecioholizm, fonoholizm, internet addiction

Uzależnienie od internetu (internet addiction) jest dość nowym zjawiskiem, a do jego określenia używa się raczej potocznych nazw. W języku angielskim korzysta się z pojęcia internet addiction, co tłumaczone jest bezpośrednio na polski jako uzależnienie internetowe. Bardzo często można spotkać się z określeniem fonoholizm, które pochodzi od zestawienia słowa związanego z telefonem oraz alkoholizmu. Zamiennie korzysta się także z nazwy siecioholizm (uzależnienie od sieci). Jest to nawiązanie do innego rodzaju uzależnienia. Warto wspomnieć, że istnieje ustawa ICD, którą posługują się specjaliści zajmujący się leczeniem zaburzeń, takich jak uzależnienie od telefonu. Niedawno wprowadzono do niej między innymi zjawisko dotyczące nałogu behawioralnego, które zostało nazwane „zaburzeniem związanym z graniem”. Wiadome jest jednak, że nie tylko gry komputerowe prowadzą do uzależnienia od internetu. Mogą to być również wszelkiego rodzaju komunikatory, filmy, czy tzw. scrollowanie, czyli bezcelowe przeglądanie udostępnianych w sieci obrazów i filmów.

Uzależnienie od internetu – jak powstaje?

Zaburzenie, jakim jest uzależnienie od internetu, bardzo często powstaje w sposób niezauważalny. Zazwyczaj proces ten dzieje się nieświadomie, dlatego zatrzymanie go jest dość problematyczne. Zdarza się, że uzależnienie od internetu rozpoznaje się dopiero na ostatnim etapie jego powstawania bądź nawet gdy jest ono już na bardzo zaawansowanym poziomie. Wyróżnia się jednak sześć podstawowych etapów, prowadzących do uzależnienia od telefonu.

Rozpoczęcie korzystania z internetu, które powoduje znaczną poprawę nastroju. Organizm zaczyna rozumieć tę czynność jako tzw. nagrodę, domagając się coraz większych dawek.
Czynności i przedmioty związane z dostarczaniem przyjemności zaczynają przeważać nad każdym innym zachowaniem.
Używanie internetu w sposób automatyczny, niekontrolowany. Korzystanie z mediów społecznościowych staje się czynnością naturalną i zaczyna towarzyszyć w ciągu dnia coraz częściej.
Niemożność użycia internetu powoduje pogorszenie się nastroju, związane z uczuciem rozczarowania, smutku. Pojawienie się symptomów zespołu abstynencyjnego.
Powstanie bardzo silnego przymusu korzystania z internetu.
Nasilanie się konieczności używania internetu, które jest niekontrolowane lub wiąże się z coraz silniejszym poczuciem zaspokojenia potrzeby.

W przypadku zespołu uzależnienia od Internetu można mówić o przyczynach o podłożu biologicznym, kulturowym i psychologicznym, czyli sytuacja wygląda dokładnie tak samo jak w przypadku każdego innego nałogu.

Wśród czynników biologicznych specjaliści biorą pod uwagę wpływ budowy i funkcji układu nerwowego. Teoria ta związana jest z wpływem leczenia farmakologicznego na zmniejszenie objawów uzależnienia.

W kulturowym aspekcie do uzależnienia może dojść z powodu stylu życia i coraz większym przenoszeniem go do Internetu. W miejscach gdzie Internet jest łatwo dostępny może on zacząć zastępować inne formy spędzania wolnego czasu, a rytuał wymiany maili czy rozmów przez komunikator, może okazać się na tyle kuszący i wygodny, że wyprze on kontakty międzyludzkie.

Z psychologicznego punktu widzenia na uzależnienie najbardziej narażone są osoby, którym brakuje umiejętności społecznych. Nie potrafią oni rozmawiać z innymi ludźmi, nawiązywać kontaktów ani podtrzymywać znajomości. Nie starają się nawet, przekonani, że są i tak skazani na porażkę, dlatego wybierają społeczną izolację.

Jest to o tyle niebezpieczne, że prowadzi do powstania zjawiska błędnego koła – ktoś nie ma doświadczeń w rozmowach z ludźmi – nie radzi sobie w sytuacjach społecznych – izoluje się społecznie – nie nabiera doświadczenia. Internet dla takich osób może być formą spędzania wolnego czasu i postrzegany jest jako jedyna szansa na zdobycie przyjaciół, co sprawia, że zaczyna im się jawić jako miejsce przyjaźniejsze od rzeczywistego świata.

W tym przypadku wpływ na uzależnienie od Internetu ma też niska samoocena. Internet pozwala na anonimowość, stanie się kimś innym chociaż przez chwilę, sprawowanie pełnej kontroli nad swoim wizerunkiem. Można się też w każdej chwili wyłączyć i znowu stać się kimś innym. Dla takiej osoby Sieć jest dużo lepszym i bardziej atrakcyjnym miejscem, co sprzyja uzależnieniu.

Uzależnienie od Internetu – skutki

Jak każde uzależnienie, wpływa ono na całe życie człowieka i kładzie się na nim cieniem. Osoba uzależniona od Internetu zaniedbuje swoje obowiązki. Dzieci i nastolatkowie mogą bardzo poważnie opuścić się w nauce, a nawet zacząć wagarować, by poświęcić więcej czasu na surfowanie po Internecie. Uzależnieni od Internetu studenci mogą nawet zostać wyrzuceni ze studiów przez brak wyników, z kolei osoby pracujące mogą pożegnać się ze swoją pracą.

Utrata pracy wpłynie natomiast na pogorszenie sytuacji materialnej. Pierwszą, najbardziej podstawową potrzebą osoby uzależnionej będzie też korzystanie z Internetu, dlatego opłaty za korzystanie z niego będą absolutnie najważniejsze.

Spędzanie zbyt długiego czasu przed komputerem będzie skutkowało też pogorszeniem relacji międzyludzkich. W rodzinach może dochodzić do bardzo poważnych kłótni, związki przez to mogą się rozpadać, a grono znajomych coraz bardziej wykruszać.

Ucierpieć może też zdrowie – osoba w szponach nałogu nie ma czasu o siebie zadbać – mało śpi, mało je, nie gotuje sobie też zdrowych posiłków, bo po prostu nie ma na to czasu. Nie znajduje też czasu na aktywność fizyczną. Może do tego dojść także całkowite zarzucenie higieny osobistej, bo czas na mycie można poświęcić na Internet. To wszystko jest w stanie bardzo poważnie odbić się na stanie zdrowia.

Ucierpi też wygląd domu – sprzątanie przestanie być ważne, tak samo jak wszystkie inne aktywności. Wszelkie inne hobby też straci na znaczeniu i dana osoba zarzuci wszystko to, nad czym pracowała i czym się interesowała wcześniej. Może też dojść do sytuacji, w której – im bardziej świat rzeczywisty będzie taką osobę przytłaczać, tym bardziej będzie ona uciekała do Internetu jako lepszego, bardziej atrakcyjnego miejsca.

Uzależnienie od Internetu – diagnostyka

W oparciu o kryteria diagnostyczne proponowane w DSM-IV (1994) można zespół uzależnienia od Internetu (ZUI) rozpatrywać jako nieprawidłowy sposób korzystania z Sieci, prowadzący do istotnego zakłócenia czynności psychicznych i zaburzenia zachowania się, przejawiających się w okresie minionych 12 miesięcy co najmniej trzema spośród następujących objawów:

Tolerancja, rozumiana jako:
1. potrzeba coraz dłuższego czasowego korzystania z Internetu celem uzyskania zadowolenia i/lub
2. wyraźny, stopniowy spadek satysfakcji osiąganej przez tę samą ilość czasu przebywania w Sieci.

Objawy odstawienia manifestujące się:
1. zespołem abstynencyjnym wyrażającym się w formie co najmniej dwóch z następujących objawów, występujących w okresie od kilku dni do 1 miesiąca po zaprzestaniu lub ograniczeniu korzystania z Internetu:
  – pobudzenie psychoruchowe,
  – niepokój lub lęk,
  – wyraźne obniżenie nastroju,
  – obsesyjne myślenie o tym co się dzieje w Sieci,
  – fantazje i marzenia senne na temat Internetu,
  – celowe lub mimowolne poruszanie palcami w sposób charakterystyczny dla pisania na klawiaturze;
2. korzystaniem z Sieci celem uniknięcia przykrych objawów abstynencyjnych po “odstawieniu” Internetu.
Częste przekraczanie planowanego wcześniej czasu korzystania z Internetu.
Utrwalona potrzeba lub nieudane próby ograniczania lub zaprzestania korzystania z Internetu.
Poświęcanie dużej ilości czasu na wykonywanie czynności związanych z Internetem (np. kupowanie książek na temat Sieci, testowanie nowych przeglądarek stron www, porządkowanie ściągniętych z Internetu materiałów, plików, programów itp.).
Zmniejszanie lub rezygnowanie z aktywności społecznej, zawodowej lub rekreacyjnej na rzecz Internetu.
Korzystanie z Internetu pomimo świadomości doświadczania trwałych bądź narastających problemów somatycznych (fizycznych), psychologicznych lub społecznych, spowodowanych lub nasilających się w związku z korzystaniem z Sieci (np. ograniczenie czasu snu, występowanie problemów rodzinnych, spóźnianie się do pracy i na spotkania, zaniedbywanie obowiązków, rezygnacja z innych istotnych działań).

Uzależnienie od Internetu – leczenie

Leczenie tego nałogu przypomina bardzo wychodzenie z choroby alkoholowej. Trudno tutaj jednak o całkowite i brutalne odcięcie się od źródła nałogu – Internet jest już wszechobecny i stanowi część życia. Dlatego uczy się uzależnionych ograniczać korzystanie z niego na rzecz coraz większej ilości czasu spędzanej na innych aktywnościach.

Bywa, że stosowana jest farmakoterapia – najczęściej w sytuacjach, gdy – poza uzależnieniem – dana osoba zmaga się także z depresją, stanami lękowymi czy zaburzeniami nerwicowymi. Najbardziej wskazana jest mimo to psychoterapia.

Podczas terapii dana osoba ma szansę zrozumieć jak bardzo nałóg zawładnął jej życiem i jak destrukcyjne jest to zjawisko. Nie bez znaczenia są też problemy emocjonalne, które bardzo często są jednym z powodów uzależnienia – psychoterapia jest w stanie pomóc je rozwiązać, przez co problemy z uzależnieniem nie wrócą w przyszłości. Dojście do sedna problemu i zrozumienie jego istoty dlatego jest kluczowe dla pełni zdrowia.

Nie wahaj się prosić o pomoc, nie wstydź się skorzystać z pomocy specjalisty. Z każdego uzależnienia można wyjść i nigdy nie jest za późno, by zrobić ten pierwszy krok ku wolności.

artykuł pochodzi ze stron: psychologia.edu.pl, e-lubliniec.pl, psychoterapiacotam.pl

Uzależnienie od Internetu, jak je rozpoznać?